Koncepcja potrzeb neurotycznych Karen Horney

Pierwszą wersję opisu neurotycznych potrzeb opublikowała Horney w Neurołic Personality ot OUT Time w roku 1938. Następną rozszerzoną przedstawia w Selt-Analysis wydaną po raz pierwszy w 1942 roku.

Jako charakterystyczne właściwości neurotycznej potrzeby czy neurotycznego trendu wymienia Horney to, że jest to trend, z którego jednostka nie zdaje sobie sprawy, bierze go za coś innego, jest go nieświadoma.

Drugą charakterystyczną właściwością neurotycznej potrzeby jest jej kompulsywność, przymus ulegania tej tendencji, przesada w jej zaspokajaniu. Kompulsywność potrzeby neurotycznej wyraża się między innymi w tym, że jednostka ulega tej tendencji nie oglądając się na nic i jest w stosunku do niej bezkrytyczna, a kiedy próbuje się temu opierać, przeżywa silne napięcia, niepokój, lęk, a nawet strach o zabarwieniu panicznym.

Tak na przykład osoba posiadająca neurotyczną potrzebę dążenia do perfekcji może zatracić poczucie proporcji i starać się obsesyjnie wszędzie robić porządki, a szczególnie na stole czy biurku. Popada w panikę, jeżeli natrafia na nieporządek, przeżywa lęk, jeżeli zdarzy się jej popełnić jakiś błąd.

Kompulsywność działania potrzeby neurotycznej wyraża się także i w tym, że jednostka ulegając tej tendencji nie liczy się z rzeczywistością, zatraca poczucie realizmu, zapomina o własnym interesie (H o r n e y, 1944, s. 40 – 42).

Zdaniem Horney, neurotyczne trendy potrzeb powstają okresie wczesnego dzieciństwa. Dziecko jest w tym czasie bezradne, narażone na silne przeżycia lęku i strachu, często pozostawiane samemu sobie. Różni rodzice rozmaicie manipulują zachowaniem swego dziecka. Jedni wywierają na dziecko silne naciski, straszą je, tyranizują, zmuszają do określonego sposobu zachowania. Inni je rozpieszczają.

Dziecko jest rozdarte między sprzeczne naciski swoich własnych potrzeb a naciski tego, czego od niego oczekują rodzice. Oczekiwania rodziców, ich ambicje, to, co chcą w dziecko wbudować, trafia na mniej lub bardziej podatne podłoże (w sensie właściwości jego ciała, gry hormonalnej). Dlatego Horney podkreśla, że neurotyczne trendy są wytworem wzajemnych interakcji nacisków środowiska i temperamentu dziecka.