Niedojrzałe Superego występuje najczęściej w dwóch formach, jako tzw. nadmiernie surowe Superego i Superego w konflikcie. Nadmiernie surowe Superego charakteryzuje się’tym, że człowiek przestrzega z wyraźną przesadą wszystkich nakazów moralnych, nakazów wynikających ze współżycia z ludźmi, światopoglądowych, religijnych.
Jedną z form zachowania wyzwalanych przez surowe Superego jest to, co popularnie nazywa się skrupulatnym sumieniem. Człowiek posiadający takie sumienie nigdy nie jest pewien, czy postąpił dobrze, czy wypełnił wszystkie nałożone na siebie powinności, czy czemuś nie uchybił.
Drugą typową formą zachowania wyzwalanego przez surowe Superego jest przyjmowanie przez siebie zbyt rygorystycznego, jak na swoje możliwości, trybu życia i modelowanie swojego postępowania według zbyt wysokiego ideału siebie.
Surowość Superego jest dość powszechnym stadium rozwoju tego elementu struktury osobowości, przez które przechodzi każde dziecko we wczesnym dzieciństwie. Jeżeli rodzice karzą dziecko w sposób zbyt intensywny za przejawy różnych nie aprobowanych przez nich działań, np. za przejawy agresywności, ekshibicjonizmu, nadmiernej aktywności, seksualizmu, dominowania, to dziecko łapane na tych zachowaniach wiąże je z lękiem i stara się unikać ich w sposób przesadny. Z czasem uczy się różnicować, które zakazy i nakazy są bardziej ważne, a które mniej i Superego działa bardziej elastycznie. U tych ludzi, u których przetrwało Superego na etapie rozwoju wczesnodziecięcym, jest ono nadmiernie surowe.
O Superego w konflikcie mówimy wtedy, kiedy małe dziecko nie nauczyło się w pełni kontrolować czy kontrolować tak, jak tego życzą sobie osoby dorosłe, „prymitywnych impulsów”: reakcji seksualnych, agresywności, gnuśności, pobudliwości, emocjonalnych reakcji eksplozywnych.
Małe dziecko pragnie z jednej strony otamowywać swoje silne impulsy, bo jest za nie karane, ale mu się to nie udaje w stosunku do wszystkich tendencji. Część potrzeb i popędów dalej domaga się rozładowania. Taka sytuacja może przetrwać z okresu dzieciństwa u człowieka dorosłego i reakcje dla niej specyficzne nazywają się Superego w konflikcie.
Typowymi objawami Superego w konflikcie jest poczucie winy, przygnębiające i samobójcze myśli, makabryczne sny, ciągłe sprawdzanie siebie, natręctwa liczenia i porządkowania, przeżywanie inwazji natrętnych myśli i obrazów, od których nie można się uwolnić, oskarżenie siebie, niemożność zdecydowania się na jakieś działanie, ciągłe przeżywanie wątpliwości i wahań (M u r r a y, 1953, s. 189 – 190).
Leave a reply