Ekspansywne reakcje osobowości

Stymulowanie to, według Kretschmera, występuje u zwierząt, dzieci i osób o niedojrzałej osobowości reakcje udawania, pozorowania jakichś własnych stanów w celu uzyskania psychicznej korzyści lub uniknięcia przykrości.

W reakcjach tych mamy zazwyczaj do czynienia z udawaniem pokrzywdzenia, choroby, bezradności, dziecięcego zachowania, wściekłości, własnej śmierci. Przykładem takiego zachowania, które ma na celu uzyskanie jakiejś psychicznej korzyści i uniknięcie przykrości, jest uporczywe utrzymywanie się symptomów jakiejś choroby i niemożność wyleczenia się z tego. Tak np. niemożność wyleczenia się z lekkiego kataru krtani, nieznacznego skaleczenia się, lekkiego reumatyzmu może służyć za narzędzie jakiegoś ukrytego pragnienia: otrzymania renty, – rozwiązania nieszczęśliwego małżeństwa, wymuszenie specjalnej, opieki, troski, współczucia, miłości, wzbudzania podziwu, nieświadome wyrażenie jakiegoś „protestu1′ (Kretschmer, 1958, s. 259 – 261).

Na typowe ekspansywne zachowanie składa się podwyższone, ste- niczne samopoczucie, bojowość, agresywność, nadmierna pewność siebie, ogromna wytrwałość w działaniu, ostre ofensywne działanie na ludzi.

Ludzie ci mają jednak we własnym wnętrzu swój słaby punkt. Jest nim poczucie mniejszej wartości, poczucie niepewności, nadwrażliwości na bodźce działające z zewnątrz, poczucie własnej niewydolności.

Tym słabym punktem może być kompleks powstały na tle przeżytej kiedyś zniewagi, wobec której człowieK był bezsilny, wspomnienie o przegranej, lęk przed konkurencją. Im ten słaby punkt jest bardziej rozbudowany, tym działanie na zewnątrz nosi znamiona większej nadkompensacji.

Niektórzy założyciele sekt, „apostołowie natury”, niezwykle ofensywni i agresywni w walce o prawa natury, czystości, mogą mieć ten słaby punkt w postaci starych grzechów młodości, onanizmu np., i to słabe miejsce jest przedmiotem nadkompensacji w ich działaniu.

Także brutalne zachowanie pijaka wobec własnej żony i okazywana zazdrość o nią może być nadkompensacją poczucia winy za własną wyimaginowaną lub rzeczywistą impotencję seksualną i postępowanie wobec żony (Kretschmer, 1958, s. 268 – 270).