OSOBOWOŚĆ, JEJ STRUKTURA I FUNKCJONOWANIE

Zwięzłe omówienie osobowości i niektórych zasad jej funkcjonowania stanowi wprowadzenie do następnych rozdziałów. Rozpatrzono w nich osobowościowe uwarunkowania zachowania człowieka w sytuacjach trudnych, podejmując zarazem złożone zagadnienie odporności psychicznej.

Udzielenie odpowiedzi na pytanie co to jest osobowość, pozostaje nadal zadaniem niełatwym, mimo imponującej i stale rosnącej liczby publikacji z zakresu psychologii osobowości i rzeczywistego postępu wiedzy w tej dziedzinie.

Pytając o osobowość i mając na myśli określoną jednostkę, zadajemy właściwie dziesiątki złożonych pytań. Bywają wśród nich następujące: Dlaczego człowiek dąży w życiu do tych właśnie celów a nie innych? Jakich chwyta się sposobów, by zrealizować swoje zamierzenia i czy sposoby te wykazują jakieś cechy wspólne? Czy łatwo rezygnuje wobec trudnego zadania, czy też z uporem dąży do jego realizacji? A jakie są przyczyny, że tak właśnie, tj. np. wytrwale, stara się pokonywać przeszkody? Czy dotyczy to tylko pewnych trudności, czy też zwykle tak postępuje i jakie są przyczyny, że taką przejawia właściwość? Czy to znaczy, że jest wytrwały, a zatem wobec wszelkich trudnych zadań zachowa się podobnie? Jak ten człowiek odnosi się do własnego postępowania? Czy potrafi być krytyczny wobec siebie? Jaki to ma wpływ na jego zachowanie? Czy jego poglądy mają jakiś związek ze zdolnością hamowania reakcji emocjonalnych? Będąc dzieckiem często trzymał się na uboczu a teraz, już dorosły, zwykle unika towarzystwa – czy to świadczy, że jest „z natury” samotnikiem i co to znaczy? Jak to się dzieje, że jego zachowanie nie jest przede wszystkim reakcją na różne sytuacje, z którymi się styka, lecz mimo pewnych przeszkód i nacisków na ogół zmierza w jednym kierunku? To ukierunkowanie działania, czy i jaki ewentualnie ma związek z wyobrażeniami tej osoby o świecie? itd. itd.

Szukając odpowiedzi na tego rodzaju pytania, pojawia się przede wszystkim dążność, by opisując osobowość wykrywać tzw. stałe cechy człowieka. Ten, tradycyjny już dzisiaj sposób postępowania, przetrwał w psychologii, ale okazał się niewystarczający mimo prób jego uściślenia.