Niedojrzałość przejawia się również w snuciu nierealnych planów i w domaganiu się ich szybkiej realizacji. Osobnik emocjonalnie niedojrzały musi mieć natychmiast to czego pragnie, na- wo. I oczywiście nie poprzez łączenie w większe zespoły odrębnie uformowanych poglądów, postaw i motywów. Człowiek zyskuje, w toku rozwoju psychicznego, zdolność kontroli i kierowania własnym postępowaniem. Dochodzi do tego m. in. w następstwie wytworzenia się i ugruntowania jego obrazu świata i siebie, oraz w wyniku naśladowania skutecznych działań innych ludzi. Ważna rola przypada tu również nabywaniu umiejętności sprawnego działania mimo znacznego napięcia emocjonalnego, a także – uczeniu się powściągania swych reakcji emocjonalnych i wyrażania ich w sposób społecznie akceptowany. To zyskanie umiejętności modulowania reakcji emocjonalnych uzależnione jest z- kolei od szeregu czynników, a pośród nich od właściwości temperamentu, norm regulujących stosunki międzyosobowe w danym środowisku oraz od stopnia ich internalizacji. Rozwój mechanizmów kontroli postępuje również wraz z nabywąpiem i pogłębianiem umiejętności czekania na zaspokojenie niektórych potrzeb i rezygnowania z zamierzeń mniej istotnych, jeżeli odsuwają one człowieka od zasadniczych celów. I tu, jak poprzednio, dochodzą do głosu czynniki temperamentalne, a nadto poziom sprawności intelektualnej i zyskane dotąd doświadczenie, m. in. w zakresie pokonywania trudności wymagających długotrwałego ze- środkowania aktywności na określonym przedmiocie. Tak więc proces wytwarzania się mechanizmów kontroli jest nie tylko złożony, ale posiada wieloczynnikową genezę.
Osobowość nie jest wyłącznie nadrzędnym mechanizmem integrującym i kontrolującym zachowanie, ale również – umożliwiającym przystosowanie jednostki do otoczenia, do zmian jakie w otoczeniu zachodzą. Dlatego trudno badać funkcjonowanie osobowości w oderwaniu od środowiska, w którym człowiek żyje.
Należy zarazem brać pod uwagę, że człowiek zintegrowany wewnętrznie, mimo to może przejawiać zaburzenia w przystosowaniu do otoczenia. Na przykład niektóre osoby wykazują ukierunkowanie skrajnie egocentryczne i nie licząc się z potrzebami innych w sposób bezwzględny dążą do realizacji własnych celów. Człowiek tego pokroju może jednak być jednostką psychicznie zwartą, w działaniu konsekwentną, której postępowanie jest ukierunkowane i skutecznie kontrolowane według swoistych reguł. A zatem zintegrowana osobowość to nie to samo, co osobowość człowieka dostosowanego do środowiska.
Dotknięto powyżej istotnej kwestii, jaką jest relacja: poglądy i postawy człowieka a środowisko społeczne, w którym przebywa. J. Nuttin (1968), akcentując szczególnie dobitnie doniosłość roli stosunku pomiędzy osobowością a światem otaczającym, nazwał swoją koncepcję „relacyjną teorią osobowości”. I rzeczywiście, osobowość ani nie może rozwijać się prawidłowo, ani funkcjonować w izolacji od otoczenia, ani też nie można jej rozpatrywać jako zamkniętego układu („intrapsychicznej struktury”), bo takimi układem nie jest. Osobowość jest natomiast wieloczyn- nikową strukturą dynamiczną umożliwiającą, jeżeli jest prawidłowo ukształtowana, zachowanie równowagi psychicznej pomiędzy człowiekiem a otoczeniem, które tworzą przede wszystkim inni ludzie.
Leave a reply