Reagowanie dziecka

Jeżeli kary, jakie stosuje matka wobec dziecka za jego spontaniczne impulsy reagowania, są częste i silne, dziecko zaczyna odczuwać LĘK, kiedy takie impulsy się pojawiają. Kiedy jednak działa silny lęk, a jednocześnie działają nadal silne impulsy do wykonywania określonych reakcji, dziecko UCZY się kompromisowych sposobów reagowania. Kompromisowych, to jest takich, żeby rozładować działające z wewnątrz naciski, a jednocześnie nie doznawać lęku. Przypuśćmy, że dziecko odczuwa silne pragnienie ssania, ale matka odstawia je gwałtownie od piersi. Wyraża dezaprobatę mimiką, głosem, gestykulacją, odchodzi gwałtownie od dziecka. Zachowanie takie wzbudza w dziecku lęk i dziecko próbuje temu jakoś zaradzić, uczy się jakiejś techniki kompromisowego rozładowania pragnienia ssania i unikania przykrości niemożności ssania. Ma tutaj kilka dróg do wyboru.

Może zaprzestać reakcji ssania. Dziecko traci apetyt, nie rwie się do matki lub zaczyna chorować ,,na żołądek”. Mówimy, że dziecko otamo- wało czy wyparło pragnienie ssania. Dziecko może także zacząć ssać palec. W tym wypadku nauczyło się PRZENIESIENIA reakcji ssania. Może także nauczyć się jeszcze bardziej przekształcać swoje „nieapro- bowane zachowanie” w sytuacji ssania. Ponieważ w sytuacji ssania jest bierne, może nauczyć się zmniejszać swój lęk przesadną aktywnością. Mówimy wtedy, że dziecko nauczyło się reakcji upozorowanej.

Podobnie jest z innymi gotowościami reagowania dziecka zarówno wyłaniającymi się w procesie dojrzewania, jak i wyuczonymi. Przypuśćmy, że dziecko nauczyło się reagować agresywnością w sytuacjach, gdzie napotyka jakiś opór w swojej aktywności. Jeżeli rodzice karzą dziecko niać schematy reagowania nie mające nic wspólnego z ucieczką i ze zbliżaniem się. Są to właśnie reakcje przemieszczone. Należą do nich, np. czyszczenie sierści, piór, próby jedzenia, pasienia się, dziobania ziemi (koguty). Zdarza się też, że ptaki w takiej sytuacji konfliktowej, kiedy np. chęć walki z innym ptakiem i strach są jednakowo silne – zasypiają. Ullrich przypomina znane z obu ostatnich wielkich wojen wypadki analogicznego zachowania u ludzi. Na przykład – żołnierze czekający na rozkaz rozpoczęcia ataku nagle zasypiali.