RACJONALIZACJA

Laughlin określa racjonalizację jako mechanizm psychiczny, działający bez udziału świadomości, polegający na tym, że człowiek nie zdając sobie z tego sprawy PRZEKSZTAŁCA własne motywy, odczucia, pragnienia, które są dla niego nie do przyjęcia, odrażające, nie licujące z godnością – na motywy, uczucia, pragnienia, które może świadomie zaaprobować i tolerować, które są bardziej licujące z poczuciem własnej godności (Laughlin, 1970, s. 251).

Charakterystyczne dla racjonalizacji jest to, że człowiek próbuje tak przekształcać motywy swojego postępowania i tak patrzeć na to, co robi, aby wydać się bardziej szlachetnym. W procesie racjonalizacji dobiera, imputuje sobie takie motywy, które są akceptowane przez grupę społeczną lub osoby znaczące, z którymi jednostka żyje.

Dobrym przykładem działania tego mechanizmu jest racjonalizacja posthipnotyczna. W stanie hipnozy nakazuje się człowiekowi jakąś czynność, a on wykonując to dorabia później określone motywy swojego działania.

Innym przykładem racjonalizacji motywów swojego postępowania jest zachowanie pewnego lekarza, który podjął się leczenia psychiatrycznego bardzo atrakcyjnej fizycznie pani, mimo że zespół kolegów komunikował mu, że jest to przypadek ciężki do wyleczenia. Lekarz ten spę- dział całe godziny z pacjentką, motywując to koniecznością stosowania terapii. W rzeczywistości chodziło mu o przyjemność przebywania razem, na co mu w końcu zwrócono uwagę.

Interesującym przykładem racjonalizacji jest zaspokajanie swoich agresywnych, sadystycznych skłonności, żądzy władzy pod płaszczykiem działalności w służbie jakiejś idei, wykonywania jakiegoś posłannictwa (L a u g h 1 i n, 1970, s. 260 – 269).