Reakcje te opisuje Kretschmer w znanej, tłumaczonej także na język polski „Psychologii lekarskiej”. Do cech i reakcji niedojrzałej, źle przystosowanej osobowości zalicza obok kompleksów:
– idee nadwartościowe
– reakcje resentymentu i walki o władzę
– reakcje eksplozywne
– reakcje – czynności krótkiego spięcia
– symulacje
– wypieranie
– ekspansywne reakcje osobowości
– sensytywne, nadwrażliwe reakcje osobowości
– autystyczne reakcje osobowości.
Idea nadwartościowa jest to według Kretschmera jakaś myśl, zabarwione silnie emocjonalnie przekonanie, z którego człowiek zdaje sobie spra wę, które ciągle „w nim tkwi” i które wywiera decydujący wpływ na jego zachowanie.
Przykładem działania idei nadwartościowej jest np. silne przekonanie jakiegoś człowieka, że został skrzywdzony, np. w czasie jakiejś rozprawy sądowej, że ma jakąś misję do wypełnienia. Że zrobi jakiś wynalazek, że najważniejsze jest zachowanie określonej linii jakiejś organizacji, grupy ludzi, że trzeba szczególnie przestrzegać tego lub innego dogmatu religijnego.
Wpływ na życie człowieka takiej idei polega na tym, że następuje zwężenie świadomości i skoncentrowanie się tylko na problemie idei nadwartościowej. Każdy nowy bodziec, wszystko to, co człowiek spotyka, percypuje on i odnosi do siebie zgodnie ze swoją ideą nadwartościową. Idea ta „obudowana” jest silnymi emocjami i cała osobowość nastawiona jest na jej realizowanie. Idea ta – pisze Kretschmer – sprawia, że człowiek spostrzega to, co jest z nią zgodne, a nie dostrzega tego, co jest z nią niezgodne. Działa więc ona na percepcję, pamięć. Idea nadwartościowa działa jak biegun magnesu na opiłki żelazne, zwęża psychiczne pole widzenia i ześrodkowuje „w najmniejszym punkcie największą siłę” (Kretschmer, 1958, s. 238).
Leave a reply