Wracając do opisu neurastenii, już teraz nasuwa się jedna z odpowiedzi na pytanie dlaczego to ludzie tak często widzą u siebie objawy nerwicy choć są zdrowi. Otóż ilekroć zdarza mi się omawiać wobec studentów (a również przed innym audytorium) objawy nerwicy, a zwłaszcza obraz kliniczny neurastenii, to słuchacze zachowują się w dość charakterystyczny sposób. Informacje o poszczególnych objawach i przykłady je ilustrujące wywołują reakcję w postaci potakiwania z pełnym zrozumieniem. Nie dlatego jednak, że psychopatologię nerwic znają już wybornie z podręcznika (choć chętnie dopuszczam taką możliwość), lecz dlatego, że w wykładzie odnajdują „rzeczy znane z własnego doświadczenia” – a przynajmniej tak im się wydaje.
Wróćmy jeszcze raz do neurastenii. Czy takie np. zdania wyjęte z opisu tej nerwicy, jak: „Nieraz wystarczy drobiazg, żeby wywołać wybuch… chory jest w dzień senny a wieczorem długo nie może zasnąć… rano czuje się zmęczony… mimo prób uczenia się nic nie wchodzi do głowy… trudno skupić się itd. itd. – nie brzmią znajomo, jakby odnosiły się do spostrzeżeń czynionych czasem na sobie? Łatwo odnieść takie wrażenie i to właśnie prowadzi do nieporozumień.
Poszczególne objawy wyodrębnione z obrazu klinicznego nerwicy różnią się ilościowo od reakcji człowieka, zdrowego. Podobieństwo nie jest więc złudzeniem, zachodzi istotnie, chociaż objawy nerwicowe występują ze znacznie większym nasileniem. To porównywanie nerwicy do przeżyć człowieka zdrowego i dostrzeganie cech wspólnych („znajomych”) nie może jednak przysłonić zasadniczej różnicy. W nerwicy bowiem objawy występują łącznie: są przejawami jednego zwartego procesu chorobowego. Doznania człowieka zdrowego natomiast, choć czasem podobne do objawów nerwicowych, nie tworzą zespołów, często występują pojedynczo i świadczą o odczynie fizjologicznym, a nie o procesie nerwicowym.
Ostatecznie więc, choć nerwica jest na ogół chorobą lekką i o dobrej prognozie, ale jest jednak chorobą i jej podobieństwo do reakcji obserwowanych u człowieka zdrowego nie usprawiedliwia rozpowszechnionego i szkodliwego zwyczaju nazywania nerwicą przejściowej bezsenności, wzmożonego napięcia emocjonalnego przed trudną sytuacją, przygnębienia jakie czasem wywołują drobne nawet niepowodzenia, czy „złych dni” przejawiających się smętnym nastrojem i skłonnością do zadumy nad marnościami tego świata, czy też pewną drażliwością, gdy człowiek rozgląda się co by go tu mogło zdenerwować, albo w jakim kierunku skierować swój kwaśny humor. Znamy to, ale to nie nerwica.
Reakcje fizjologiczne i nieprawidłowości uznawane niesłusznie za objawy nerwicy
O reakcjach fizjologicznych, które bywają mylnie uważane za objawy nerwicy, wspomniano ogólnie w § 1. Niektóre z tych reakcji wymagają dokładniejszego omówienia. U ludzi zdrowych występuje nieraz fizjologiczne obniżenie zainteresowań i aktywności. Sprawy, którym człowiek poświęcał chętnie czas wolny, i to jeszcze bardzo niedawno, parę dni temu, nie pociągają go już w tej mierze. Obojętnieje też jakby wobec wielu codziennych wydarzeń związanych z pracą i z życiem rodzinnym. Zauważa nagle, że wszystko jest jakieś szare i nudne, dzień podobny do dnia, człowiek czeka na tę niedzielę a w końcu nic się nie dzieje…. To niby zobojętnienie idzie dość często w parze z poczuciem rezygnacji. Tego rodzaju apatia, która łączy w sobie wymienione cechy, czasem ogarnia człowieka bez widocznego powodu, trwa godziny, dni i mija. Ma jednak oczywiście swoją przyczynę. Bywają nią np. drobne niepowodzenia, takie, o których prawie że się nie .pamięta, ale które odbierają chęć do działania.
Niekiedy apatię powoduje – jak to dobrze wiadomo z życiowej praktyki – pojawienie się kolejnej trudności (przeszkody) budzącej zwątpienie w zrealizowanie jakiegoś zamiaru. Kto np. od wielu tygodni stara się zdobyć brakującą część, bez której nie może uruchomić aparatury laboratoryjnej, samochodu czy maszyny rolniczej, popada na zmianę to w stan łagodnej euforii to w apatię, gdy los trenując jego mechanizmy adaptacyjne już, już uśmiecha się do niego, by z kolei stało się jasne, że tym razem to jeszcze poszukiwanej części nie dostanie, ale w ogóle tak – we właściwym czasie.
Leave a reply