Procesy poznawcze

Próbując w końcowej części rozdziału (§ 10 i 11) ustosunkować się do zagadnienia funkcjonowania osobowości, uwagi te poprzedzono krótkim omówieniem potrzeb i motywów działania (§ 7) oraz postaw (§ 8). Należy jednak również podnieść kwestię roli procesów poznawczych. Bez dostatecznego ich uwzględnienia nie jest możliwe zrozumienie funkcji osobowości ani procesu jej formowania się. Że jednak w pierwszych rozdziałach stosunkowo dużo miejsca poświęcono procesom poznawczym, rozpatrywanym zresztą pod różnym kątem i nie w formie usystematyzowanego wykładu, to obecnie ograniczono się do podkreślenia” ich znaczenia w obrębie dynamicznej struktury osobowości, z powołaniem się na poprzednie uwagi. I tak w rozdz. III (§1) zatrzymano się nad sprawą spostrzeżeniowego poznania świata i czynników warunkujących treść spostrzeżeń. Rozdz. V, w całości, poświęcono omówieniu schematów poznawczych, poprzedzając te rozważania uwagami na temat poglądów i ich genezy. Niektóre właściwości myślenia, choć specyficzne, były przedmiotem rozdz. VI.

Sposób postępowania uzależniony jest w poważnej mierze od sprawności procesów poznawczych, a więc m. in. od treści i bogactwa spostrzeżeń, co jest jednym z warunków prawidłowej orientacji w otoczeniu, oraz od procesów myślenia, które umożliwiają {»głębienie i rozszerzenie poznania.

To, w jaki sposób człowiek postępuje – i jakie są m. in. jego sposoby zachowania powtarzające się w podobnych sytuacjach pozostaje w bliskim związku z tym, jaki jest jego obraz świata i obraz siebie. Każdy człowiek posiada różne poglądy i przekonania i posługuje się schematami poznawczymi, niezależnie od lego czy i w jakiej mierze jest tego świadom. A treść poglądów i przekonań kształtuje zachowanie człowieka, tj. m. in. sposób jego reagowania na zadania jakie przed nim stoją, na naciski nań wywierane oraz na wydarzenia będące następstwem własnej aktywności jednostki. Poglądy i przekonania wpływają również na dobór celów w życiu i na sposoby ich osiągania. Dlatego też jakby nie podejść do zagadnienia osobowości, aspekt orientacyj- no-poznawczy wysuwa się na plan pierwszy.