Różnorodność i niektóre właściwości sytuacji trudnych

W użyciu pozostaje szereg terminów, które są stosowane na oznaczenie ogółu lub niektórych sytuacji trudnych. Są. to zwłaszcza takie określenia jak frustracja i stress. Słowa te zyskały znaczną, popularność, tzn. że przeniknęły do języka potocznego i są używane na co dzień i to uderzająco często. Toteż bodaj łatwiej uniknąć pewnych życiowych trudności lub niejedną z nich pokonać, niż uwolnić się od stałego dopływu informacji o „stressach współczesnego życia”. Wydaje się z kolei, że należy przeciwstawiać się domniemaniu o wszechobecności stressów i to rozumianych wyłącznie jako szkodliwe naciski, niebezpieczne zagrożenia i zadania przekraczające możliwości jednostki. Fałszywą sugestię zawiera zdanie, że człowiek jest stale narażony na sytuacje trudne, fałszywą, gdyż sugeruje negatywne właściwości ogółu sytuacji trudnych. Tymczasem z uzasadnieniem można stwierdzić, że rola ich w życiu człowieka jest różna, od wyraźnie szkodliwej do korzystnej. Wpływ sytuacji trudnych na zachowanie człowieka omówiono po części w rozdz. następnym, a w rozdz.-XIV zatrzymano się głównie nad pozytywnym oddziaływaniem sytuacji trudnych na stan psychiczny.

To ostatnie zdanie, choć brzmi optymistycznie, nie pomniejsza znaczenia faktu, iż człowiek wielokrotnie i to ze zmiennym szczęs- ciem zmaga się w życiu z sytuacjami trudnymi: a jego linia życiowa uzależniona jest w poważnej mierze od umiejętności pokonywania przeciwieństw, rozwiązywania zadań trudnych i opanowywania wywoływanego nieraz przez nie nadmiernego napięcia emocjonalnego. Stąd też istotne znaczenie posiada znajomość mechanizmów zachowania człowieka w sytuacjach trudnych oraz czynników kształtujących odporność psychiczną. W obrębie psychologii współczesnej coraz wyraźniej rozwija się nauka o sytuacjach trudnych, nazywanych też sytuacjami stressowymi. Wyniki dotychczasowych badań przynoszą odpowiedź tylko na niektóre pytania o strukturę tych sytuacji, ich wpływ na sprawność działania, o bezpośrednie i odległe następstwa sytuacji trudnych, a również o czynniki warunkujące kształtowanie się odporności psychicznej. Pewne prawidłowości zostały jednak poznane, co dostarcza wymownego przykładu rzeczywistego zbliżenia się psychologii do problematyki psychologicznej życia codziennego, i to zbliżenia znajdującego wyraz w odsłanianiu faktów, których znajomość ma duże znaczenie praktyczne.