ZASTĘPOWANIE CZEGOŚ CZYMŚ INNYM

Jest to mechanizm obronny, operujący bez udziału świadomości, polegający na tym, że człowiek zastępuje jakieś wyparte uczucie, popęd czymś, CO TO ZASTĘPUJE i jest świadomie manifestowane w zachowaniu. W ten sposób określone uczucie jednostki, typ zachowania, związek z jakąś osobą lub obiektem może być zastąpiony innym uczuciem, związkiem, nastawieniem (Laughlin, 1970, s. 479).

Zastępowanie jest odmianą przeniesienia. Tak np. w fobii lęk przed czymś z WEWNĄTRZ zostaje zastąpiony lękiem przed JAKĄŚ SYTUACJĄ będącą NA ZEWNĄTRZ jednostki. Przykładem zastępowania jest szukanie „kozła ofiarnego”, którego obwinia się za własne niepowodzenia.

Przykładem zastępowania jednego symptomu innym jest zachowanie pacjenta, który cierpiał na kaszel pochodzenia neurotycznego. Poddany psychoterapii wytłumaczył sobie, że kaszel jest pochodzenia psychogennego. Przestał jednej nocy kaszleć, zasnął, ale nazajutrz zaczął cierpieć na ból pleców.

Zdaniem Laughlina różnica między zastępowaniem a substytucją jest ta, że w „zastępowaniu” uczucia, nastawienia, zachowania, które się wzajemnie zastępują, SĄ BARDZIEJ do siebie PODOBNE. W substytucji to podobieństwo jest mniejsze. Mówiąc obrazowo jedna szklanka jest zastępowana inną szklanką, i to jest zastępowanie. Ale kiedy szklankę zastępujemy dzbankiem lub bańką, to jest to już substytucja (Laughlin, 1970, s. 479 – 483).