Dobrze i źle o cechach osobowości

Nie podając dalszych przykładów charakteryzujących pojęcie typu i wymiaru osobowości, należy zauważyć, że ani twórcy wzmiankowanych typologii somatopsychicznych, ani psychologowie preferujący pojęcie wymiaru osobowości, nie dążą do zaszeregowy- wania jednostek „bez reszty” do ściśle określonych kategorii. Ma natomiast miejsce wyróżnianie zasadniczych typów, podtypów lub wymiarów osobowości (bądź występują łącznie oba sposoby podejścia, gdy biegunowe właściwości wymiarów składają się na pojęcie typu), które spełniają rolę układów o a niesienia. Umożliwiają one umiejscowienie określonej jednostki w stosunku do różnych sylwetek osobowości (typów) objętych systemem klasyfikacyjnym. W przypadku ograniczenia się do wymiaru, np. aktywność – bierność, jego rola jako układu odniesienia sprowadza się do tego, że badający, posługując się np. specjalnie skonstruowanym kwestionariuszem do badania aktywności, może cechę tę u wybranej osoby określić i wskazać miejsce, jakie cecha ta, ze względu na swoje nasilenie, zajmuje pomiędzy dwoma biegunami wymiaru. Postępując tak w stosunku do innych cech psycholog może sporządzić profil osobowości jednostki badanej. Informuje on o tym, jakie cechy stwierdzono, jakie jest nasilenie każdej z nich, komunikując też pośrednio o współwystępo- waniu cech przeciwstawnych.

To co powiedziano dotąd o cechach osobowości brzmi dość zachęcająco. W istocie jednak stwierdzenie, że ktoś jest rip. podejrzliwy i że podejrzliwość jego jest „znaczna”, dostarcza informacji dalekiej od ścisłości. Stwierdzenie to oznacza zapewne, że „dość często” jest podejrzliwy, a więc wobec różnych osób (ale chyba nie wobec wszystkich, z którymi się styka) i w różnych sytuacjach (ale nie w każdej). Zachodzi więc potrzeba dodatkowych wyjaśnień: wskazania, jakie to są przede wszystkim osoby i jakie sytuacje. Może się okazać, że jednostka określona jako podejrzliwa przejawia tę cechę m. in. w kontaktach z ludźmi, którzy przyjmują wobec niej postawę dominacji i wywierają pewien nacisk. Czy jednak wynika z tego, że człowiek, o którym mowa jest podejrzliwy i wtedy gdy nacisk dotyczy wykonywania pracy dla innych, jak i wtedy gdy stanowi doping do dbałości o sprawy własne, np. o swoje zdrowie? Pytań takich, domagających się dodatkowych informacji, nasuwa się oczywiście znacznie więcej.