Horney nie podaje jednak, jakie procesy uczestniczą w tej interakcji. Podaje jedynie coś w rodzaju trzech typów reagowania dziecka, jakie może ono wytworzyć broniąc się przed lękiem, bezradnością, osamotnieniem. Chciałoby się nazwać te schematy reagowania schematami czy wzorami przystosowania. Horney nie używa jednak tego wyrażenia. A zatem dziecko broniąc się przed lękiem, bezradnością i osamotnieniem może:
– 1. Reagować uporem, negatywizmem, napadami wściekłości. Może reagować na wymagania środowiska, sugestie, naciski i perswazje ucieczką na „samotne wyspy”, które sobie stworzy.
– 2. Inne dziecko próbuje bronić się przed lękiem, bezradnością, osamotnieniem przez wykorzenienie z siebie swoich spontanicznych impulsów reagowania, uczuć. Ślepo poddaje się wymaganiom otoczenia, temu, czego oczekują od niego rodzice, ale zostawia sobie obszary reagowania, gdzie jest od nacisków wolne. Te wolne terytoria mogą być, jak pisze Horney, prymitywne lub sublimowane. Przykładem prymitywnych jest np. zamykanie się w łazience, ukryte masturbacje, marzenia na jawie. Przykładem drugich jest ucieczka w marzenia i fantazje, w świat książek.
– 3. Trzeci typ dziecka wytwarza sobie inne środki obrony. Nie karczuje u siebie swoich emocji ani impulsów, ale przywiera mocno do silniejszego z rodziców. Adaptuje ślepo upodobania i niechęci jednego z rodziców, jego sposób postępowania i filozofię życiową. To ślepe podporządkowanie może sprawiać dziecku także przykrości, może ono z tego powodu cierpieć i silnie pragnąć niezależności i samodzielności.
Te trzy grupy schematów reagowania leżą u podstaw neurotycznych trendów. Stanowią one jakby określone drogi życia warunkowane przez nie sprzyjające okoliczności życiowe, tzn. przez fakt, że dziecko jest narażone na strach, osamotnienie i bezradność. Można tu mówić o trzech rodzajach strategii, jakie stosuje dziecko w walce z rodzicami.
Charakterystyczne dla dorosłego neurotyka jest to, że próbuje on stosować te same strategie jako człowiek dorosły. Można stąd wnosić, że we wczesnych latach życia powstają określone schematy przystosowania, które jednostka potem powtarza na „innym materiale życiowym”. Tak np. zarówno dziecko, jak i człowiek świeżo zatrudniony w jakiejś pracy rozwija określoną strategię postępowania typu, powiedzmy, trzeciego. Ale w odróżnieniu od dziecka dorosły nie wypiera swej wrogości, swoich resentymentów, nie traci uznania dla siebie we własnych oczach, nie wyrzeka się swego krytycznego sądu zwierzchnika. Zdaniem Horney, różnica między dzieckiem a dorosłym polega na tym, że w podobnych sytuacjach dziecko zmienia swoją osobowość, natomiast dorosły przystosowuje swoje zachowanie (Horney, 1944, s. 43-52).
Leave a reply