O osobowości niedojrzałej mówi się mając na myśli małe dziecko. I nie tylko dziecko, ale również określa się jako niedojrzałych ludzi dorosłych wiekiem, lecz wykazujących pewne specyficzne cechy zachowania. Poniżej wymieniono niektóre z nich. Uprzednio należy jeszcze wyjaśnić, dlaczego opis funkcjonowania osp- bowości zostaje poprzedzony charakterystyką zachowania ludzi, których osobowość uważa się za niedojrzałą. Otóż ta kolejność postępowania uwarunkowana jest chęcią wyraźnego ukazania, poprzez kontrast,' roli osobowości prawidłowo rozwiniętej. W razie bowiem jej niedokształcenia, a więc właśnie w przypadkach ludzi niedojrzałych, występują rzucając się w oczy sposoby zachowań.
Ludzie o osobowości niedojrzałej zwykle przejawiają brak zdolności modulowania swych reakcji emocjonalnych. Przebiegają one w sposób żywiołowy, tj. niekontrolowany, i dość często przy- bierają formy agresywne. Na przykład wpadając w gniew czło- wiek niszczy przedmioty, które ma pod ręką nie bacząc na następstwa swego działania. Czując się dotknięty jakąś! uwagą nie jest w stanie lub nie próbuje opanować swej reakcji. A więc nie zjawia się tendencja, żeby cierpliwie wysłuchać wyjaśnień, na przeszkodzie staje trudność powściągnięcia emocji. I tak, kontynuując rozpoczęty przykład, człowiek urażony przykrą uwagą z miejsca zrywa znajomość lub pogrąża się w nastroju doznanej krzywdy nie podejmując rzeczowej oceny sytuacji. Ewentualna refleksja przychodzi po niewczasie i zwykle bez wpływu na zachowanie w analogicznych sytuacjach w przyszłości. Jak widać, zdolność opanowania emocji jest niedostateczna i nie wzrasta wiele w wyniku doświadczenia.
Zachowanie agresywne jest tylko jedną z form reakcji, jakie względnie często występują u osób niedojrzałych. U niektórych z nich pewne sytuacje, np. trudne zadania wskazane przez innych, wyzwalają przede wszystkim protest, płacz lub tendencję do wycofywania się po pierwszych niepowodzeniach. Brak dojrzałości znajduje też wyraz w nieumiejętności samodzielnego i długotrwałego działania nastawionego na osiągnięcie odległego celu. Działania podejmowane doraźnie mogą być dostosowane do sytuacji i skuteczne, ale cele odległe pozostają niejako poza zasięgiem jednostki niedojrzałej, chyba że wpływy z zewnątrz raz po raz podtrzymują jej motywację i ułatwiają ześrodkowanie działań w jednym kierunku.
W części przypadków, w części – gdyż „sylwetki” osobowości niedojrzałej wykazują duże różnice indywidualne – daje się zauważyć wyraźne uzależnienie emocjonalne od określonych osób, np. od matki, ojca, przywódcy grupy młodzieżowej, szefa. Zarazem jednak, w niektórych sytuacjach konfliktowych, gdy gwałtownie dochodzi do głosu chęć wyswobodzenia się od tej zależności, pojawiają się działania agresywne lub reakcje o cechach „zaciętego uporu”. To nagłe usztywnienie stanowiska i trwanie przy nim niezależnie od perswazji, nacisków, zmiany dotychczasowej sytuacji, robi z pozoru wrażenie siły i stanowczości, ale jest to reakcja obronna, zryw protestu osoby pozostającej nadal w stosunku zależności.
Leave a reply