Category Medycyna

Szczególne miejsce w psychologii osobowości i psychologii społecznej przypada postawom. Niezależnie od różnych kierunków, w jakich rozwija się psychologia osobowości, ani etapów, jakie przeszła, prawie każda współczesna koncepcja osobowości bądź posługuje się pojęciem postawy, bądź zajmuje wobec niego stanowisko krytyczne.

Lekarz stosuje się wyłącznie do modelu pierwszego. A gdy sam jest chory? Wtedy czasem dzieją się dziwne rzeczy. Wiedza każe stosować i wobec siebie zasady myślenia klinicznego. Bywa jednak, zapewne pod wpływem rodzącego się niepokoju, że lekarz zaczyna brać pod uwagę nie tylko fakty kliniczne i wyjaśnienia leczących go kolegów, ale również sugestie znajomych, rodziny, wypowiedzi innych pacjentów leżących teraz obok niego na jednej sali, a których opinie, tj. nielekarzy, dotąd uwzględniał, ale o tyle tylko, że słuchał tych opinii z uprzejmą cierpliwością i wkładał je między bajki. Starał się bowiem myśleć trzeźwo, trzymać się faktów i działać zgodnie ze wskazówkami współczesnej medycyny. I było to postępowanie rozsądne. A teraz nurtujący niepokój, wymijające jakby wyjaśnienia kolegów, przedłużający się pobyt w szpitalu, bywają powodem swoistej regresji: lekarz zbliża się nieco do sposobu traktowania choroby, z jakim rozstał się w czasie studiów i pod ich wpływem. Jest to krok w stronę drugiego modelu. Jeżeli tak zdarza się bodaj czasem w przypadku chorego lekarza, to nie powinien budzić zdziwienia fakt, że student w pewnym okresie przejawia nastawienie lękowe i dopatruje się u siebie objawów chorobowych. Jest to stan przemijający i zapewne wyraźnie występuje tylko u niektórych osób. Wydaje się jednak, że jeżeli pozostanie coś w pamięci z tego okresu, w pamięci już nie studenta, ale poważnego lekarza, to i lepiej. Łatwiej mu wówczas zrozumieć niepokój pacjenta, który trapi się czaseip z powodu błahych dolegliwości, a lęku nie potrafi przezwyciężyć. Rzeczowe i spokojne wyjaśnienie może w takich przypadkach okazać się bardziej potrzebne od leczenia farmakologicznego lub zabiegowego.

Poziom cukru we krwi, u człowieka zdrowego, będącego na czczo, pozostaje zwykle w granicach 80-120 mg na 100 ml krwi (tj. 80-120 mg°/o). Ujmując inaczej, na każdy litr krwi przypada około jednego grama cukru, ilość zdawałoby się .bardzo nieznaczna.

Ważnym elementem ćwiczeń treningu autogennego jest nauczenie się wywoływania wrażenia chłodnego czoła. Do odprężenia organizmu prowadzi przestrojenie pracy organizmu, w którym ciało jest ciężkie, ciepłe, serce pracuje równo i spokojnie, a oddech jest spokojny i regularny. Odprężenie organizmu stanie się głębsze, jeżeli będzie można „chłodzić” czoło, tak jak dzieje się to w zdrowym głębokim śnie.

W niektórych przypadkach przyczyną przygnębienia, obniżenia zainteresowań i aktywności, staje , się wydarzenie zaskakujące swą negatywną treścią. Na przykład syn, któremu zapewniono możliwości nauki, i z którym wiązano tyle nadziei, lekkomyślnie porzuca studia. Jest to dla rodziców sytuacja frustracyjna. Wystąpienie w jej następstwie apatii lub głębokiego nawet przygnębienia stanowi reakcję zrozumiałą a zarazem fizjologiczną: prawie każdy człowiek zdrowy reaguje w takich razach przygnębieniem. Sytuacja frustracyjna wymieniona tu przykładowo może oczywiście doprowadzić, u niektórych osób, do powstania nerwicy.! Na ogół jednak zbyt pośpiesznie łączymy związkiem przyczynowo-skutkowym sytuacje frustracyjne (lub konfliktowe) i nerwice.

Z drugiej strony nie wszyscy otrzymali podobne wyniki. Między innymi W. H. Adolph, T. Y. Wang i P. L. Wang (1933), którzy poddali badaniom 76 studentów składających egzamin, uzyskali jedynie nieznaczne wahania poziomu cukru we krwi. Podobnie W. Pohl (1956) nie otrzymał żadnych znaczących zmian glikemii u studentów przed i po egzaminie oraz u kibiców sportowych: niewielkie różnice poziomu odpowiadały fizjologicznym wahaniom stężenia cukru we krwi. H. I. Schou, jeszcze w 1937 roku, zwrócił uwagę, że czasem w następstwie doznań emocjonalnych dochodzi do nieznacznego, tj. wynoszącego kilkanaście mg°/o, obniżenia poziomu cukru we krwi. W 1941 roku N. Rojas (wg J. Wildera) określił poziom cukru we krwi u 130 osób wkrótce po ich zatrzymaniu przez policję: u V3 zbadanych poziom cukru wynosił mniej niż 75 mg°/o, a więc był dość niski.

O osobowości niedojrzałej mówi się mając na myśli małe dziecko. I nie tylko dziecko, ale również określa się jako niedojrzałych ludzi dorosłych wiekiem, lecz wykazujących pewne specyficzne cechy zachowania. Poniżej wymieniono niektóre z nich. Uprzednio należy jeszcze wyjaśnić, dlaczego opis funkcjonowania osp- bowości zostaje poprzedzony charakterystyką zachowania ludzi, których osobowość uważa się za niedojrzałą. Otóż ta kolejność postępowania uwarunkowana jest chęcią wyraźnego ukazania, poprzez kontrast,' roli osobowości prawidłowo rozwiniętej. W razie bowiem jej niedokształcenia, a więc właśnie w przypadkach ludzi niedojrzałych, występują rzucając się w oczy sposoby zachowań.

Tendencja ta może łączyć się lub nie z wcześniej omówionymi tendencjami do osiągania mocy i znaczenia. Ludzie ujawniający tę potrzebę patrzą na wszystko, co posiadają, wyłącznie z tego punktu widzenia, czy to w oczach innych podnosi ich prestiż i zwiększa społeczne uznanie. A więc to, co posiadają, zajęcia, rozrywki, własne cechy, uczucia, mają przynosić społeczny prestiż i uznanie.

W rozdz. VI opisano myśli, wyobrażenia i czynności natrętne a również fobie występujące u ludzi zdrowych. Nie tylko więc obniżenie zainteresowań i aktywności oraz przygnębienie, ale też przelotne natręctwa i fobie są przeżywane przez ludzi zdrowych: Występowanie tego rodzaju doznań i sposobów zachowań nie świadczy ani o „zbliżaniu się nerwicy”, ani tym bardziej o zachorowaniu na neurastenię, histerię, nerwicę anankastyczną czy jakąkolwiek inną. A zdarza się, że tak właśnie myślimy: gnębisz się, miewasz bóle głowy, trapi cię bezsenność, strach przyprawia cię o kołatanie serca i suchość w ustach – jesteś więc chory. Człowiek, który tak myśli i zaczyna serio wierzyć w to, że zachorował, robi pierwszy, spory krok w kierunku nerwicy.

Kompleksy oralne są to sztywne schematy reagowania jednostki wyuczone w sytuacji karmienia. W sytuacji karmienia trzy grupy zachowań wysuwają się na pierwszy plan: ssanie, cmokanie, jedzenie, gryzienie, ślinienie, wypluwanie, dalej bierność i potrzeba doznawania opieki i oparcia i wreszcie, pojawiające się około 6 miesiąca życia dziecka, reakcje agresywności.

Zdaniem Murraya, każdy człowiek posiada charakterystyczną dla siebie wiązkę potrzeb, w której aktualnie jadna potrzeba dominuje, a inne są jej podporządkowane. Przewaga jednej potrzeby nad innymi może ulegać zmianie w zależności od okresu rozwojowego danej jednostki, w którym określone potrzeby mogą być więcej czy mniej „ważne” w procesach przystosowawczych.

O wieloznaczności słowa stress powiedziano już sporo i argument ten nie wydaje się wymagać wzmocnienia. Toteż przytoczę jedynie wypowiedź na ten temat C. N. Cofera i M. H. Appleya: „Wygląda na to, że kiedy słowo stress stało się modne, każdy badacz pracujący nad tematem, który wydał mu się związany ze stressem, określał tym terminem swoje zagadnienie nie zmieniając linii postępowania badawczego. W rezultacie pojęcie stressu bywa używane jako synonim lęku, konfliktu, zaangażowania ego, frustracji, zagrożenia, emocjonalności — zależnie od osobistych upodobań autora” (1972, s. 376). Ten stan rzeczy skłonił Cofera i Appleya do wysunięcia własnej definicji (por. s. 247).

Zyskanie orientacji co do budowy i działania osobowości wymaga z kolei uwzględnienia procesów emocjonalno-motywacyjnych, ściśle związanych zarówno pod względem ich genezy, jak i wpływu na zachowanie człowieka, z procesami poznawczymi.