Monthly Archives Grudzień 2015

Obserwuje się także u osób źle przystosowanych ujawnianie przesadnie dobrego humoru, mówienie dowcipów, wygłupianie się, intensywne, częste zaspokajanie potrzeb fizjologicznych. Przykładem tego może być intensywne przejadanie się, ekscesy seksualne, upijanie się.

Autorzy, którzy ujmują osobowość jako zespół cech, wyodrębniają tylko cechy pojedyncze lub też cały ich szereg i różnią się ponadto zapatrywaniami na zakres wpływu każdej z nich na postępowanie człowieka. Psychologia indywidualna, jak wiadomo, uznała dążenie do znaczenia za cechę podstawową, właściwą zasadniczo każdemu, akcentując zarazem daleko idące różnice, jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi osobami pod względem celów, do których zmierzają (od krańcowo egocentrycznych do społecznie wysoce korzystnych) i sposobów osiągania poczucia znaczenia. Dążenie do znaczenia traktował A. Adler jako czynnik, wokół którego skupiają się, a właściwie są mu podporządkowane, inne tendencje człowieka.

Zatem w oparciu o znajomość większej ilości różnych modeli struktury osobowości możemy więcej powiedzieć o czynnikach determinujących czyjeś zachowanie i możemy łatwiej na zachowanie to oddziaływać i zachowanie to zmieniać.

Kilka zdań wyjętych z obszernego tekstu łatwo może przedstawić poglądy ich autora w sposób zniekształcony. Dlatego też należy wyraźnie podkreślić, że J. Reykowski, w innej pracy (1966), objaśniając skonstruowany przez siebie „diagram reakcji na stress psychologiczny”, bynajmniej nie sprowadza zmian występujących w stanie stressu do następstw przeciążenia systemu regulacji zachowania, a więc do reakcji obronnych przed sytuacją stressową, do destrukcyjnych form zachowań oraz reakcji niekontrolowanych – ale również uwzględnia, w obrazie stressu, zmiany będące wyrazem obciążenia. Zmiany te przejawiają się m. in. reakcjami o typie mobilizacji ustroju.

Nieco bliższe zapoznanie się z właściwościami sytuacji trudnych i ich rolą w życiu człowieka wymaga oparcia się na wynikach badań – omówionych częściowo w rozdziałach następnych – glądy na pojęcie normy i patologii przedstawiono w rozdz. II, powracał w swych późniejszych pracach do pojęcia stressu (por. Basowitz H. i in., 1955, D. Oken i in., 1966), m. in. na łamach (American) „Archives of General Psychiatry”, którego był redaktorem.

– Allport wymienia trzy grupy właściwości składających się na dojrzałą osobowość:

– a) Posiadanie dobrze rozwiniętego i rozbudowanego obrazu siebie.

U jednych grup ludzi napięcie mięśni i towarzysząca temu aktywność elektryczna włókien nerwowych utrzymuje się w granicach „normy”. X U innych napięcie różnych grup mięśni i towarzyszące temu napięciu przepływy prądów elektrycznych we włóknach nerwowych są szczególnie częste, intensywne i długotrwałe. Są to ludzie tak zwani „nerwowi”. Nerwowość to, według Jacobsona, nadmierna aktywność nerwów, duża pobudliwość włókien nerwowych, wyrażająca się jako częste, intensywne i długotrwałe przewodzenie różnych sygnałów do mięśni (z czym związana jest intensywna aktywność elektryczna we włóknach nerwowych) i powodowanie przez to długotrwałych i silnych stanów napięcia mięśniowego.

Uwzględnienie elementów sytuacji, w której człowiek się znalazł, nie jest jednak wystarczające, wiadomo bowiem dobrze, że to co dla jednego człowieka jest trudne, drugiemu trudności może nie sprawiać. Podobnie pewne sytuacje, np. uczestniczenie w grze hazardowej, wywołują u niektórych osób poczucie zagrożenia, przykry niepokój i tendencje do wycofywania się, a u innych wzbudzają chęć do podtrzymywania źródła bodźców sytuacyjnych: „ryzykuję dużo, ale ta gra mnie pasjonuje”.

Uwagi te przywodzą na myśl twórców tego rodzaju co Proust, o którym pisa! Tadeusz Żeleński, że „Nie ma dziś czytelnika – a może i nie czytelnika – Prousta, który by nie wiedział o jego chorobie, o jego światowych sukcesach, o jego późniejszym odosobnieniu, o jego dostatku, hojności, neurastenii, dziwactwach, o heroizmie wreszcie, z jakim do ostatniego tchnienia pracował, uzupełniał swe dzieło, spożytkowując jako materiał twórczy własne cierpienie, niemal własną śmierć” (1965, s. 5). Trudno w tak krótkich słowach powiedzieć więcej, niż to potrafił Boy znając jak mało kto spuściznę myślową i warsztat twórczy Prousta.

Podsumowując dotychczasowe rozważania wydaje się, że niezależnie od tego czy uważa się za właściwsze określenie „sytuacja trudna” czy „sytuacja stressowa”, to żadne z nich nie powinno sugerować przede wszystkim czynników szkodliwych, lecz różne. A więc złożone zadania, czynniki zakłócające działanie (w różnym stopniu), sytuacje wywołujące wzmożone napięcie emocjonalne a zarazem pociągające człowieka właśnie ze względu na tkwiący w nich element trudności, przeszkody dające się pokonać oraz przeszkody udaremniające poważne dążenia i wyzwalające przykre emocje, sytuacje zagrażające zaspokojeniu drobnych zamierzeń i sytuacje groźne dla życia – słowem: różne, tak szkodliwe jak i korzystne, bo takie są chyba w istocie sytuacje trudne występujące w życiu człowieka.

Nie podając dalszych przykładów charakteryzujących pojęcie typu i wymiaru osobowości, należy zauważyć, że ani twórcy wzmiankowanych typologii somatopsychicznych, ani psychologowie preferujący pojęcie wymiaru osobowości, nie dążą do zaszeregowy- wania jednostek „bez reszty” do ściśle określonych kategorii. Ma natomiast miejsce wyróżnianie zasadniczych typów, podtypów lub wymiarów osobowości (bądź występują łącznie oba sposoby podejścia, gdy biegunowe właściwości wymiarów składają się na pojęcie typu), które spełniają rolę układów o a niesienia. Umożliwiają one umiejscowienie określonej jednostki w stosunku do różnych sylwetek osobowości (typów) objętych systemem klasyfikacyjnym. W przypadku ograniczenia się do wymiaru, np. aktywność – bierność, jego rola jako układu odniesienia sprowadza się do tego, że badający, posługując się np. specjalnie skonstruowanym kwestionariuszem do badania aktywności, może cechę tę u wybranej osoby określić i wskazać miejsce, jakie cecha ta, ze względu na swoje nasilenie, zajmuje pomiędzy dwoma biegunami wymiaru. Postępując tak w stosunku do innych cech psycholog może sporządzić profil osobowości jednostki badanej. Informuje on o tym, jakie cechy stwierdzono, jakie jest nasilenie każdej z nich, komunikując też pośrednio o współwystępo- waniu cech przeciwstawnych.

Grupa psychiatrów i psychologów z Instytutu Neuropsychiatrycznego w Los Angeles, tj. R. O. Pasnau, P. Naitoh, S. Stier i E. J. Kollar (1968), poddała szczegółowym badaniom czterech młodych mężczyzn: okres pozbawienia snu wynosił 205 godzin, tj. ponad osiem dni i nocy. Analizując stan psychiczny badanych uwzględniano m. in.: proces myślenia, stan emocjonalny, spostrzeganie, pamięć, orientację, krytycyzm, koordynację wzrokowo-ru- chową, zachowanie w grupie, subiektywne poczucie znużenia. Otóż badania te nie doprowadziły do stwierdzenia zaburzeń o cechach stanu paranoidalnego, tj. omamowo-urojeniowego, ani objawów podobnych do występujących w przebiegu schizofrenii. Obserwowano natomiast niepokój ruchowy i słowny, wyzwalany przez drobne czynniki sytuacyjne, chwilami nasilający się znacznie. Stwierdzono też stopniowo narastającą drażliwość i regresję do zachowań o cechach prymitywizacji oraz, pojawiające się epizodycznie, złudzenia wzrokowe połączone z lękiem. Wyniki tych badań (por. również E. J. Kollar i in., 1966) w zestawieniu z omówionymi poprzednio wskazują na indywidualne różnice w zakresie rodzaju i głębokości zmian stanu psychicznego, jakie pojawiają się w następstwie długotrwałego pozbawienia snu.

IZOLACJA jest według Laughlina mechanizmem obronnym, operującym bez udziału świadomości, polegającym na tym, że jakaś idea, obiekt jest IZOLOWANY od emocjonalnego kontekstu (Laughlin, 1970, s. 476).